Lefkoşa Türk Hanımları Cemiyet-i Hayriyesi
| Lefkoşa Türk Hanımları Cemiyet-i Hayriyesi | |
|---|---|
| Kuruluş | 1931) |
| Kurucu | Ulviye Mithat |
| Kuruluş yeri | Lefkoşa |
| Kapanış | 1935) |
| Tür | Kadın örgütü |
| Yasal statü | Özel |
| Resmî diller | Türkçe |
Lefkoşa Türk Hanımları Cemiyet-i Hayriyesi ya da bazı kaynaklarda kısaltılmış olan adıyla Lefkoşa Hanımlar Cemiyeti, Kıbrıs Türk toplumunun ilk kadın örgütüdür.[1] Dernek, 1931 yılında aktivist Ulviye Mithat liderliğinde Lefkoşa'da kuruldu.[2]
Öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Derneğin kuruluşundan önce, Kıbrıs Türk toplumunun muhafazakâr doğası ve kadınların sosyal olarak dışlanması, 1902'de açılan Victoria Kız Lisesi mezunlarının adada öğretmen olarak çalışmasıyla değişmiştir.[3] Bununla birlikte, Kıbrıslı Türk kadınların sosyal hayata katılımı, Kıbrıslı kadınların sorunları hakkında kamuoyunda tartışmayı kolaylaştıran sayısız kadın birliğine sahip olan Kıbrıslı Rum akranlarından ayrılmıştır.[4] Atatürk’ün Türkiye’deki reformları ve kadınların kamusal hayata katılımı üzerindeki vurgusu, yeni nesil ilerici, Kemalist aydınların takip edilmesiyle de etkili oldu ve kadınlar kamu toplantılarında milliyetçi marşlar söylemeye başladı.[5] Ayrıca, 1929'da Türk Konsolosluğu çabalarıyla kurulan Himaye-i Etfal Cemiyeti, kadın üyeliği kabul eden ilk Kıbrıs Türk derneği oldu.[2] Bu dönemde Türkiye'den eğitimli bir Kemalist kadın olan Ulviye Mithat, Kıbrıslı Türk avukat Mithat Bey ile evlenerek Kıbrıs'a taşındı.[6]
Kuruluşu
[değiştir | kaynağı değiştir]Dernek, 25 Aralık 1931 tarihinde Ulviye Mithat'ın Köşklüçiftlik'teki evinde yaptığı ilk toplantıda dernek tüzüğünün kabul etmesiyle kuruldu. Ulviye Mithat, kurucu başkan oldu ve Lefkoşa'daki öğretmenler de diğer kurucular arasında yer aldı. Okul öncesi öğretmeni ve derneğin muhasebecisi Şaziye Nevres, Ulviye Mithat'ın İstanbul'dan geldikten sonra Kıbrıslı öğretmenlerle arkadaş olduğunu ve başkentteki yoksul çocuk sayısının fazla oluşundan etkilenerek yardım amaçlı bir dernek kurma konusunda diğer kadınları organize ettiğini söylemiştir.[7]
Dernek, çocuklu yoksul kadınlara yardım etmeyi ve genel olarak kadınların ve özellikle toplumun sosyoekonomik standartlarını yükseltmeyi amaçladı. Bu bağlamda, yardım ve bağış toplayanların örgütlenmesinin yanı sıra, kadınların ekonomik olarak verimli olmalarını sağlamak için kadınları eğitmek de amaçlanmıştır. Derneğin tüzüğü, Türkiye'deki bir kadın derneği olan Türkiye Yardım Sevenler Derneği'nin tüzüğünden ilham almıştır.[8]
Etkinlikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Dernek, kiraladıkları bir binada çocuklar için günlük ücretsiz öğle yemeği düzenledi. Ayrıca, fakir çocuklara kıyafet bağışlarında bulundu. Sömürge yönetiminin o zamanlar sosyal refah sistemi olmadığı için daha zengin ailelerin fakir ailelerin çocuklarının bakımını üstlenmeleri için örgütlendiler. Kuruluşundan iki ay sonra dernek bir "şefkat yurdu" kurdu. Örgüt, ekonomik açıdan faydalı beceriler geliştirmelerini sağlayacak, düşük sosyal statülü kadınlara ücretsiz eğitim vermeyi amaçladı. Bu nedenle, gönüllü ve ücretli eğitmenlerin kadınlara dikiş dikmeyi öğrettiği bir dikiş atölyesi oluşturuldu ve yirmi kadın burada çalıştı. Kumaşçılar kumaş bağışladı ve halk, ürünlere talip oldu. Ürünler cuma pazarında satıldı. Dernek milliyetçi ruhuyla Kıbrıs Türklerini, Kıbrıs Türklerine ait malları tüketmeye teşvik etti. Kuruluş ayrıca kadınların bir kısmı için konaklama imkânı da sağladı.[9]
Dernek, çocuklar için para toplama amaçlı çeşitli gösteriler düzenledi. Bu şovlar, ilkokullardaki kızların oyunlarını içeriyordu. Bu gösteriler, Kıbrıslı Türk kadınlarının kamuya yönelik konuşma yapmalarını sağladı.[10]
Derneğin faaliyetleri, Kıbrıslı Türk gazetelerinde Kemalist erkek aydınlar ve Türkiye'de okuyan öğrenciler tarafından övgüyle karşılandı.[11]
Dernek, üyelerinden bazılarının Lefkoşa dışına atanması ve bazı iç anlaşmazlıklar nedeniyle 1935'te dağıldı. Bununla birlikte, Kıbrıslı Türk kadınların oy kullanma hakkını elde etmelerini ve kadınların ekonomik üretim ve pazarlamada aktif bir rol oynamasını sağlayan ilk kurum olması açısından kalıcı bir etkisi oldu. Ayrıca, 1930'larda diğer iki kadın örgütünün kurulmasına ilham verdi. Biri 1932'de Lapta'da kurulurken[12] diğeri Lefkoşa Hanımlar Cemiyeti'nin eski üyeleri tarafından derneğin dağılmasından sonra ortaya çıkan boşluğu doldurmak için 1936'da Yardımcı Analar Kurumu adıyla kuruldu.[13]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Genel
- İnan, Bahire Uzman (1998). "Lefkoşa Türk Hanımları Cemiyet-i Hayriyesi". Kıbrıs Türkünün Değişim ve Gelişiminde Kıbrıs Türk Kadın Dernekleri, 1. Cilt. Gazimağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi. ss. 3-19.
- Özel
- ^ "Nicosia Women's Society (Lefkoşa Hanımlar Cemiyeti) and the Theatre (177)". Nicosia Project=> 1920=> Pin on Selimiye Square. Nicosia Project. 10 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2019.
- ^ a b İnan 1998, s. 10.
- ^ İnan 1998, s. 5.
- ^ İnan 1998, s. 6.
- ^ İnan 1998, ss. 7-8.
- ^ İnan 1998, s. 12.
- ^ İnan 1998, ss. 10-11.
- ^ İnan 1998, ss. 11-12.
- ^ İnan 1998, ss. 13-16.
- ^ İnan 1998, s. 16.
- ^ İnan 1998, ss. 17-18.
- ^ İnan 1998, s. 19.
- ^ İnan 1998, s. 29.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ersoy, Yaşar (1998). "İk Kadın Örgütü "Lefkoşa Hanımlar Cemiyeti" ve Tiyatro". Kıbrıs Türk Tiyatro Hareketi. Lefkoşa: Peyak Kültür Yayınları.
- An, Ahmet (2015). Kıbrıs Türk Toplumunda İlk Kulüpler. Lefkoşa.